PRZYRODA W LICZBACH
Turystyka to dziedzina odgrywająca kluczową rolę w Powiecie Bieszczadzkim. Rozwój turystyki i wypoczynku zależy od wielu czynników. Nadrzędnym są walory turystyczne obszaru, wyrażające się min. atrakcyjnością czynników przyrodniczo – geograficznych. Cały obszar powiatu bieszczadzkiego jest objęty różnymi formami ochrony przyrody i krajobrazu. W 2007 r. na jego terenie znajdowało się 23106,1 ha objętych ochroną w formie parku narodowego, 1703,0 ha użytkowano jako rezerwaty przyrody, 60492,0 ha to parki krajobrazowe, 30214,0 ha obszary chronionego krajobrazu a użytki ekologiczne zajmowały 10,5 ha. Pod tym względem nie ma sobie równych w tej części Polski. Powierzchnia parków narodowych stanowi tu prawie 50 % ogółu powierzchni parków narodowych w województwie podkarpackim, rezerwaty ok. 16 %, parki krajobrazowe 22 %, obszary chronionego krajobrazu 6 %, a użytki ekologiczne ok. 1 % powierzchni użytków ekologicznych w całym województwie podkarpackim. Na obszarze naszego powiatu znajduje się także 84 szt. pomników przyrody żywej (m.in.: lipy drobnolistne i szerokolistne, buk zwyczajny, wiąz górski, dąb szczypułkowy, żywotnik olbrzymi), oraz przyrody nieożywionej (wodospad na potoku Hylaty, ściana skalna w Krywem i część szczytowa góry Dwernik- Kamień).
źródło:www.stat.gov.pl
BIESZCZADZKI PARK NARODOWY
Park narodowy, zgodnie z polskim ustawodawstwem, jest najwyższą formą ochrony przyrody. Chroni on zasoby i procesy przyrodnicze dużych obszarów o wybitnych walorach, gdzie przyroda jest stosunkowo najlepiej zachowana.
Aktualnie w Polsce funkcjonują 23 parki narodowe, które zajmują blisko 1 % powierzchni kraju. Wśród parków górskich BdPN jest jedynym obszarem chroniącym w naszym kraju przyrodę Karpat Wschodnich. Walory przyrody sprawiają, że BdPN znajduje się w grupie kilku polskich parków narodowych dobrze znanych poza granicami kraju i jest wymieniany w literaturze światowej w grupie najciekawszych parków europejskich.
Starania o utworzenie parku narodowego w Bieszczadach rozpoczęto już w latach pięćdziesiątych. Bieszczadzki Park Narodowy został utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1973 r. i zajmował wtedy obszar tylko 5 725 ha. Od tego czasu był kilkakrotnie powiększany. Jednak dopiero rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1991 r. o powiększeniu parku oraz Ustawa o Ochronie Przyrody trwale zabezpieczyły założenia prawidłowej ochrony przyrody w jego granicach. Ostatni raz Bieszczadzki Park Narodowy powiększono pod koniec 1999 r. o obszar Doliny Górnego Sanu, zwanego Bieszczadzkim Workiem. Przyłączony obszar ma powierzchnię około 2 000 ha. BPN obejmuje najwyższe masywy górskie Bieszczadów z głównymi szczytami: Tarnicą, Krzemieńcem, Haliczem, Rozsypańcem, Kińczykiem Bukowskim oraz Połoniny (Caryńską, Wetlińską, Małej i Wielkiej Rawki) wraz z otaczającymi je masywami leśnymi, puszczą bukową u Źródeł Solinki, rejon dawnej wsi Moczarne, tereny źródliskowe potoków Wielki Lutowy i Smerek, lasy w rejonie Sianek i Beniowej, doliną potoku Wołosatka, tereny łąkowo - pastwiskowe w rejonie Berehów Górnych i Wetliny. Osobliwy dla Karpat Wschodnich układ pięter roślinnych (bez regla górnego), zbiorowiska połonin z roślinnością typu wschodniokarpackiego, subalpejskiego i alpejskiego z licznymi endemitami. Powierzchnia parku wynosi obecnie ponad 29 000 ha (przed ostatnim powiększeniem obszar parku wynosił 27 064 ha. z czego 22 746 ha zajmowały lasy.
W 1992 roku Bieszczadzki Park Narodowy stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie" o łącznej powierzchni 213 211 ha. Składa się on z trzech części: polskiej (Bieszczadzki P.N. i dwa otaczające go parki krajobrazowe: Ciśniańsko - Wetliński i Doliny Sanu), słowackiej (Park Narodowy Połoniny z otuliną) i ukraińskiej (Użański Park Narodowy i Nadsański Park Krajobrazowy). Cały ten obszar uzyskał statut pierwszego w świecie trójstronnego Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery (certyfikat z dnia 2 lutego 1999 r.). 18 września 1998 r. BdPN wraz z Parkiem Narodowym "Połoniny" na Słowacji otrzymał "Dyplom Europejski" przyznany przez Radę Europy.
W dniu 17 września 2002 r. Bieszczadzki Park Narodowy jako jedyny obszar chroniony w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej otrzymał Certyfikat sieci PAN-Parks. PAN-Parks jest siecią wyróżniających się obszarów europejskiej dzikiej przyrody, której celem jest poprawa sposobu zarządzania obszarami chronionymi m.in. poprzez rozwój zrównoważonej turystyki.
Jedną z najważniejszych funkcji parków narodowych poza ochroną przyrody jest szeroko pojęta edukacja społeczeństwa o walorach przyrodniczo-kulturowych obszaru objętego ochroną oraz o sposobach jego zwiedzania. Park przejął w 1991 r. muzeum przyrodnicze w Ustrzykach Dolnych, gdzie utworzony został Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny BdPN. Powstała w nim biblioteka i laboratorium ekologiczno-glebowe. Pracownicy ośrodka prowadzą badania w Parku oraz zajęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzieży.
PARK KRAJOBRAZOWY DOLINY SANU
Park ten ma powierzchnię 34866 ha. Położony jest w południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego, miedzy Bieszczadzkim Parkiem Narodowym a Jeziorem Solińskim. Od wschodu graniczy z Ukrainą.
Obejmuje swoim zasięgiem górny bieg rzeki San, pasma górskie Otrytu i Jeleniowatego oraz masyw Dwernika-Kamienia i Magury Stuposiańskiej. Wchodzi w skład Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie” i pełni funkcję otuliny BdPN.
Do głównych walorów przyrodniczych i kulturowych parku, będących przedmiotem ochrony należą;
- Kompleksy leśne (80 % powierzchni parku) zróżnicowane siedliskowo i biocenotycznie, często o charakterze naturalnym.
- Duże powierzchnie łąk (tereny po dawnych nieistniejących obecnie wsiach i wielkoobszarowych gospodarstwach rolnych).
- Dolina rzeki San, która w swoim górnym biegu posiada najbogatszą z karpackich rzek faunę wodną.
- Bogactwo reprezentatywnych dla Bieszczadów Zachodnich zbiorowisk roślinnych i flory naczyniowej (806 gatunków roślin).
- Większość bieszczadzkich torfowisk wysokich.
- Ostoje rzadkich gatunków ptaków, ssaków drapieżnych i sów; niedźwiedzią brunatnego, wilka, rysia, żbika, wydry, żubra, orła przedniego, orlika krzykliwego, puchacza, puszczyka uralskiego, włochatki.
- Ostoja jedynej w Polsce populacji węża eskulapa.
- Ślady historii i kultury regionu; tereny dawnych wsi Hulskie, Krywe, Tworylne z ruinami murowanych cerkwi, cmentarzami i elementami zabudowy, drewniane cerkwie w miejscowościach Smolnik, Dwernik i Chmiel, liczne kapliczki i krzyże przydrożne oraz ślady po kolejce wąskotorowej.
W obrębie parku utworzono 4 rezerwaty przyrody:
- "Zakole"- chroniące środowisko torfowiska wysokiego.
- "Hulskie im. Stefana Myczkowskiego"- chroniący fragment starodrzewu i stanowiska rzadkich gatunków flory i fauny.
- "Krywe" chroniący obszar doliny Sanu i rzadkie i podlegające ochronie rośliny i zwierzęta.
- "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku" chroniący stanowisko śnieżycy wiosennej w miejscowości Dwernik
- Na terenie parku znajduje się ścieżka przyrodnicza „W krainie Myszołowa” oraz ścieżka przyrodniczo historycza „Dwernik - Otryt - Chmiel".
- Ścieżka „ W krainie Myszołowa” wytyczona jest na terenie miejscowości Polana. Idąc tym szlakiem można zobaczyć fragmenty buczyny karpackiej, osuwisko, źródlisko dające początek potoku z roślinnością wodolubną, następnie oczko wodne i 40-letni drzewostan olszy. Można także zaobserwować szybujące ptaki drapieżne m.in. myszołowa i jastrzębia.
- Ścieżka „Dwernik - Otryt – Chmiel” opisuje na wyznaczonych przystankach historię Dwernika i Chmielu oraz różnorodność świata roślin i zwierząt. Na trasie można często zaobserwować tropy zwierząt (dzika, jelenia, wilka, rysia).
PARK KRAJOBRAZOWY GÓR SŁONNYCH
Utworzony został rozporządzeniem Wojewody Krośnieńskiego w 1992 r. na powierzchni 38 096 ha. Po zmianie granic w 1996 roku jego powierzchnia wynosi 51 392. W granicach powiatu bieszczadzkiego zajmuje obszar 11446 ha. Celem powołania PKGS jest aktywna ochrona wysokich walorów historycznych i kulturowych środowiska i krajobrazu pasm Gór Słonnych i Chwaniowa. Do głównych walorów przyrodniczych i kulturowych Parku, będących przedmiotem ochrony należą;:
- Rozległe, zwarte kompleksy leśne o dużym stopniu naturalności, znaczeniu i walorach ekologicznych,
- Liczne stanowiska gatunków roślin rzadkich, chronionych, górskich i wschodniokarpackich,
- Cenne ostoje zwierząt rzadkich, chronionych i zagrożonych w wyniku antropopresji,
- Walory fizjonomiczne krajobrazu północnego skrawka polskich Karpat Wschodnich.
- Unikatowa rzeźba (typy i formy morfologiczne) terenów fliszowych.
- Bogate walory kulturowe: licznych zabytkowych cerkwi i drewnianego budownictwa zagrodowego.
Na obszarze PKGS utworzono 9 rezerwatów, z czego 5 znajduje się na obszarze omawianego powiatu:
- „Na Opalonym” chroniącym naturalne zbiorowiska buczyny karpackiej porastającej zbocze poprzecinane licznymi potokami.
- „Chwaniów”- chroniące zbiorowisko reglowe buczyny karpackiej.
- „Na Oratyku”- chroniące zespół buczyny karpackiej w strefie przejścia pogórza w regiel dolny wraz z cennym drzewostanem i stanowiskami roślin rzadkich i chronionych.
- „Nad Trzciańcem”- chroniącym zbiorowisko buczyny karpackiej w formie reglowej z szeregiem gatunków chronionych oraz osobliwościami dendrologicznym.
- „Cisy w Serednicy- chroniącym naturalne stanowisko cisa. Na terenie parku (w granicach powiatu) znajduje się jedna ścieżka dendrologiczno-edukacyjna „Drzewa Parku podworskiego w Jureczkowej”. Stworzono 8 przystanków opisujących ciekawe gatunki drzew i związane z nimi podania, wierzenia, ciekawostki oraz o pszczołom i ptakach występujących w parku. Na trasie ścieżki znajduje się urządzone miejsce na odpoczynek i rozpalenie ogniska.
