Historia oraz dziedzictwo kulturowe Dźwiniacza Dolnego i innych miejscowości na Szlaku Ekomuzeum „Hołe”
Ekomuzeum to muzeum bez murów, w przestrzeni, skupiające na swoim szlaku walory kulturowe, przyrodnicze i architekturę”. W oparciu o te zasady powstał 28 km szlak Ekomuzeum „Hołe”, biegnący przez 6 miejscowości: Dźwiniacz Dolny, Łodyna, Leszczowate, Brelików, Wańkowa i Serednica oraz 2 miejsca po wsiach: Romanowa Wola i Maćkowa Wola, które jak wiele innych w Bieszczadach przestały istnieć w wyniku przesiedleń w ramach Akcji „Wisła” po II Wojnie Światowej.
Dźwiniacz Dolny (ok. 510 m n.p.m.) to wieś leżąca w Parku Krajobrazowym Gór Słonnych, malowniczo położona nad potokiem Dźwiniacz w rozległej górskiej kotlinie otoczonej pasmem Ostrego Działu (623 m n.p.m.) i wzgórzami odnóg pasma Chwaniowa. Posiada 7 gospodarstw agroturystycznych, sklep, połączenie PKS z Ustrzykami Dolnymi. Przez miejscowość przebiega międzynarodowy szlak rowerowy R-61 „Greenwey Karpaty Wschodnie” (z Moraw przez Słowację na Ukrainę)
Przez wieś przebiega turystyczny, pieszy szlak niebieski. Na teren Parku Krajobrazowego wkracza od strony Ustrzyk Dolnych, biegnie przez resztki fortyfikacji ziemnych na Górę Brańcową - Góry Truszowskie - Górę Na Opalonym – Arłamów - Kalwarię Pacławską i dalej wchodzi na teren Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego.
W miejscowości znajduje się 7 obiektów turystycznych:
1.Stadnina koni „Forta” Jan Budzyk, Dźwiniacz Dolny 5, 38-700 Ustrzyki Dolne
tel. 13 461 2198, www.skforta.republika.pl, e-mail : s.k.forta@wp.pl
2.Gospodarstwo Agroturystyczne „U Flika” Marika i Roman Glapiak, Dźwiniacz Dolny 13, 38-700 Ustrzyki Dolne, tel. 13 461 2560, kom. 608 626 775, www.uflika.com.pl, e-mail:poczta@uflika.com.pl
Rękodzieło: papier czerpany, bibułkarstwo, wypiek chleba, coroczna impreza w sierpniu: „Święto chleba – od ziarenka do bochenka”
3.Gospodarstwo Agroturystyczne „Nad Potoczkiem” Krystyna i Andrzej Śmigielscy,
Dźwiniacz Dolny 22, 38-700 Ustrzyki Dolne, tel. kom. 606 141 611,
www.bieszczdy.podkarpackie.pl/nad potoczkiem
Rękodzieło: wikliniarstwo i zielarstwo
4. Kwatera wiejska „Katarzynka” Anna Porańska, Dźwiniacz Dolny 28,
kom. 603 768 362, www.bieszczady.podkarpackie.pl/katarzynka, mail:piotrpor@op.pl
5.Gospodarstwo Agroturystyczne, Beata i Marek Kołodziej, Dźwiniacz Dolny 29,
38-700 Ustrzyki Dolne, tel. 13 4614468, www.agroturystyka.za.pl, email:dzwiniacz@interia.pl
6.Gospodarstwo Agroturystyczne „Pod Ostrym Działem” Józefa i Władysław Tarnawscy, Dźwiniacz Dolny 41, 38-700 Ustrzyki Dolne, 13 4614406, mail:wtarnawski@wp.pl, www.ostrydzial.republika.pl,
W lipcu pokaz strzyży owiec.
7.Gospodarstwo Agroturystyczne, Tadeusz Iwanik, Dźwiniacz Dolny 44, tel. 509 697 144,
Syn Wojciech wyrabia gonty.
Ścieżka dydaktyczno – przyrodnicza, "Ostrym Działem do Rezerwatu – "Cisy w Serednicy”
Zlokalizowanie ścieżki prowadzącej do rezerwatu ,,Cisy w Serednicy”, w miejscu, gdzie występuje dział wód (potoki z Ostrego Działy spływają do Strwiąża, a dalej poprzez Dniestr do Morza Czarnego ), jest wspaniałym miejscem do przedstawienia bogatej historii tych terenów, gdzie przez tyle wieków przenikające się kultury różnych narodów współtworzyły dzieje tych ziem.
Ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza ,,Ostrym Działem do Rezerwatu – Cisy w Serednicy”, składa się z 5 przystanków;
1. Stanowisko storczyka – gatunku objętego ścisłą ochroną;
2. Stanowisko olchy kosej – gat. pod ścisłą ochroną i rzadki na tym terenie;
3. Punkt widokowy;
4. Stanowisko buczyny karpackiej;
5. Rezerwat"Cisy w Serednicy”;
Cerkwisko
Miejsce po nieistniejącej, greckokatolickiej cerkwi filialnej, p.w. Św. Paraskewy. Była ona drewniana, konstrukcji zrębowej, zbudowana w dziewiętnastym wieku (1815 lub 1880 roku) Odnowiono ją w 1908 r. We wnętrzu znajdował się ikonostas, namalowany przez P. Pawlikowskiego ze szkoły lwowskiej.
W maju 1946 roku po wysiedleniu mieszkańców wioski zabytkowa budowla pozostała opuszczona. Wówczas też ukryto dzwony, które wykopano w 1995 roku i dwa lata później umieszczono w dzwonnicy przy cerkwi parafialnej w Ustrzykach Dolnych. Po 1951 roku budowla została rozebrana.
W roku 2001 grupa studentów Akademii Sztuk Pięknych z Krakowa przebywająca na plenerze malarskim w Dźwiniaczu Dolnym, narysowała szkic cerkwi - odtworzony z pamięci byłych mieszkańców Dźwiniacza Dolnego:
Rozalii Świec, Katarzyny Śmigielskiej, Wacława Korbabicza i Jana Smarkuckiego.
W roku 2001 grupa studentów Akademii Sztuk Pięknych z Krakowa przebywająca na plenerze malarskim w Dźwiniaczu Dolnym, narysowała szkic cerkwi - odtworzony z pamięci byłych mieszkańców Dźwiniacza Dolnego:
Rozalii Świec, Katarzyny Śmigielskiej, Wacława Korbabicza i Jana Smarkuckiego.
Granica PRL i ZSRR
Miejsce z dwoma słupami granicznymi upamiętniające granicę, kiedy to na mocy Konferencji Jałtańskiej 4 - 11 lutego 1945 roku ustanowiono granicę pomiędzy Polską Rzeczpospolitą Ludową a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Dnia 12 maja 1946 roku wszystkich mieszkańców wsi Dźwiniacz Dolny w liczbie około 760 osób wysiedlono.
Po wsi Dźwiniacz Dolny, gdzie według spisu z 1939 roku znajdowało się 119 domów, pozostały tylko pola, oraz opuszczona cerkiew.
Dopiero 15 lutego 1951 roku na mocy umowy dwustronnej pomiędzy PRL a ZSRR przeprowadzono wymianę terenów przygranicznych odzyskując Bieszczady.
Dźwiniacz Dolny odbudował się dopiero po 1959 roku.
Fortyfikacje ziemne z XVI wieku
Miejsce po warownym dworze Kmitów, zachowały się po nim tylko wały o wysokości 2 m i resztki fosy z XVI wieku, oraz resztki fundamentów. Na miejscu rozpoznano narysy głównej siedziby i 4 budynków gospodarczych. Obiekt posiadał fortyfikacje ziemne w kształcie czworoboku oraz z trzech stron fosę. Od strony południowej fosę zastąpił strumyk, o nazwie Dźwiniacz (przypuszczalnie umocnienia powstały za czasów Ossolińskich). Całość zajmuje powierzchnię 75 x 140 m. Prawdopodobnie nie zachował się żaden opis fortalicjum.
Łodyna (450 m n.p.m.) - to wieś nad potokiem Łodynką u płn. podnóża Kamiennej Laworty (769 m). Posiada dwie kwatery wiejskie, nową szkołę, wyciąg narciarski, sklep, kościół, połączenie PKS z Ustrzykami Dolnymi. Przez miejscowość przebiega międzynarodowy szlak rowerowy R-61 „Greenwey Karpaty Wschodnie” (z Moraw przez Słowację na Ukrainę).
W wiosce znajdują się dwa obiekty turystyczne
1.Gościniec „Dębowa Gazdówka” Łodyna 43, 38-700 Ustrzyki Dolne, tel. 13 4613081, www.debowagazdowka.pl, mail: debowagazdowka@wp.pl
2.Domek „Antonówka” Łodyna 31, 38-700 Ustrzyki Dolne, tel. 13 4614382
www.antonowka.pl, e-mail:andrzejantonow@o2.pl
Kapliczka przydrożna
Murowana kaplica wzniesiona na przełomie XIX - XX wieku, posadowiona na rzucie ośmioboku. Zewnątrz, w narożnikach półkolumny z główkami aniołów na kapitelach. Dach kopulasty z latarnią, pokryty blachą.
Cerkiew – obecnie kościół rzymsko-katolicki
Była drewniana greckokatolicka cerkiew filialna, p.w. św. Michała Archanioła zbudowana, w 1862 r. Jest to świątynia orientowana, trójdzielna, konstrukcji zrębowej, z niewielką wieżą z przedsionkiem, konstrukcji słupowo-ramowej, poprzedzająca narteks (przednawie). Od strony południowej przy prezbiterium znajduje się zakrystia. Całość świątyni obita gontem, wieża szalowana deskami w pionie. Dachy nad każdą częścią konstrukcji kalenicowe.
We wnętrzu zabytku znajduje się strop belkowy nad którym nadwieszono chór muzyczny. Prowadzący z nawy do prezbiterium otwór został zrobiony w kształcie łuku z wykrojem koszowym. Znajdujący się nad nawą główną dach zwieńczony jest baniastym hełmem, a na jego końcach - nad babińcem i prezbiterium - zadaszenie wieńczą małe cebulki.
Z dawnego wyposażenia wnętrza, wewnątrz nie pozostało nic – ikony znajdują się w Muzeum w Łańcucie.
Obok cerkwi stoi murowana dzwonnica parawanowa z reliefem św. Antoniego. Dzwon ufundowano w 1981 roku.
Klucze do świątyni posiada Pani Helena Skolarczyk, Łodyna 28
Chyża bojkowska
Chyża bojkowska, drewniana zagroda jednobudynkowa, półtora - lub dwutraktowa. Pod jednym dachem mieściły się w niej pomieszczenia mieszkalne, gospodarcze i inwentarskie. Do budowy używano półbali, a od przełomu XIX i XX wieku również czworobocznie obciosanych belek jodłowych lub świerkowych. Stosowano konstrukcję zrębową. Dość powszechnie malowane były ściany zewnętrzne, często tylko części mieszkalnej. Nieraz zamiast malować, budynek bielono, często tylko szpary między szwałami, uprzednio wypełnione gliną.
Wzdłuż jednej lub więcej ścian biegła tzw. zahata, czyli kilkudziesięciocentymetrowy korytarz, oddzielający pomieszczenia ścianką z desek od właściwej ściany. Oprócz funkcji komunikacyjnej zahata spełniała rolę izolacyjną. Służyła również jako skład drobniejszych przyrządów gospodarskich (zahatę rozebrano w 2000 roku).
Rozmieszczenie pomieszczeń było praktycznie zawsze jednakowe. Na lewo lub prawo od dużej sieni znajdowały się pomieszczenia mieszkalne: izba (właściwa chyża), ogrzewane jednym wielkim piecem (kuchnią) zajmującym do ¼ izby (na zapiecku mogły spać trzy osoby). Do połowy XIX wieku chyże były kurne, później zaczęły się pojawiać półkurne (dym odprowadzano na strych). Piece z kominami zaczęto budować dopiero po I wojnie światowej. W pomieszczeniach nie było podłogi, lecz gliniane klepisko. Okna były małe, a drzwi niskie, by utrudnić odpływ ciepłego powietrza. Na wprost sieni znajdowała się komora. W bogatszych gospodarstwach z drugiej strony sieni zdarzała się dodatkowa izba. Zasadniczo była tam jednak od razu stajnia z oborą, a obok niej boisko (klepisko), w którym stawiano wóz i przechowywano urządzenia rolnicze. Nad boiskiem nie było stropu, wkładano tamtędy siano na strych.
Kopalnia ropy naftowej
Siedziba kopalni Łodyna – Brzegi, znajdują się tutaj kiwony, kieraty i zbiorniki do magazynowania ropy naftowej, oraz gazoliniarnia.
Już w 1540 r. zanotowano nazwę tutejszej rzeczki jako Lodina alias Wonyascza Schichla. Ropę pozyskiwano tu od wieków i stosowano m.in. w medycynie tradycyjnej. W. J. Klimkiewicz podaje, że kopalnia w Łodynie powstała w 1860 r. Właścicielem jej był sir John Richard Eaton. W 1866 r. istniało 18 studni, z tego 4 produkcyjne, z których pozyskiwano po 1 i 1/2 garnca surowej ropy dziennie, którą wywożono do rafinerii w Chyrowie. W latach 1865-1870 w kopalni zanotowano wzrost wydobycia ropy, istniały tu już 22 szyby. Zatrudniano kierownika, 2 rzemieślników i 8 robotników. Geolog C. M. Paul podaje, że kopalnia funkcjonowała również w latach siedemdziesiątych XIX wieku, mimo dekoniunktury spowodowanej napływem do Europy taniej nafty amerykańskiej. W 1880 roku znajdowały się tutaj 4 szyby kopane, które produkowały rocznie 336 q.
W latach osiemdziesiątych XIX w. przeniósł tu swą działalność z Berehów Dolnych Józef Walter. Wraz z Izydorą Winnicką i adwokatem ze Lwowa założyli własną kopalnię w Łodynie. Józef Walter wprowadził wiercenia metodą kanadyjską, w której z czasem się wyspecjalizował. Wymagało to znacznych środków i zapewne z tej przyczyny nawiązano współpracę z holenderską firmą naftową.
W roku 1906 - właścicielem Kopalni Nafty Łodyna była firma - Nieuve Nederlandsche Maatschappij w Amsterdamie, a w roku 1912 właścicielem był Glazor Stanisław August.
W okresie międzywojennym nastąpiła rozbudowa kopalni przez Firmę Polmin. Eksploatacja trwa do czasów obecnych.
Maćkowa Wola - wieś zlikwidowana w latach 1945-1946 przez władze radzieckie. Miejscową ludność wywieziono w głąb Związku Radzieckiego. Nie zachowały się żadne dokumenty oraz ślady po budynkach w terenie. Przez dawną wieś przebiega SZLAK NIEBIESKI wspomniany w opisie Dźwiniacza Dolnego, który jest wymalowany na jednym z 4 modrzewi okalających krzyż. Pochodzenie krzyża nieznane.
Leszczowate- wieś lokowana w 1540 r. We wsi w dolince, po lewej stronie drewniana parafialna cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskewy zbudowana w 1922 r. Jak ludzka pamięć sięga jest to już trzecia cerkiew greckokatolicka. Jest to świątynia drewniana, na rzucie krzyża łacińskiego, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie i cebulastą kopułą na ośmiobocznym tamburze, nad transeptem. Pozostały w niej fragmenty ikonostasu z końca XVII w. Znajdują się tam dwa ołtarze i tzw. carskie wrota z ikonami ewangelistów oraz wrota diakońskie z ikonami św. Mikołaja i św. Michała Archanioła. Najstarsza jest XVII wieczna ikona przedstawiająca Chrystusa na krzyżu z Matką Boską, św. Janem Ewangelistą, św. Niewiastami i Longinem u stóp. Na ścianach wewnątrz cerkwi znajdują się liczne freski przedstawiające Chrystusa i świętych.
Obok cerkwi znajduje się drewniana szkieletowa dzwonnica z 1717 r. oraz grób właściciela wsi z II poł. XIX w., Edmunda z Krainki Kraińskiego.
W wiosce znajduje się również dawny park podworski z kilkunastoma pomnikowymi drzewami.
Cerkiew – obecnie kościół rzymsko-katolicki
Drewniana parafialna cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskewy z 1922 r. zbudowana została na planie krzyża łacińskiego, o konstrukcji zrębowej, nakryta ośmiokątną, centralną cebulastą kopułą. We wnętrzu zachowały się fragmenty ikonostasu z końca XVIII wieku, ikony z XIX wieku, carskie i diakońskie wrota z I połowy XIX wieku oraz kilka XIX - wiecznych zabytkowych elementów wyposażenia wnętrza. Wewnątrz podziwiać można oryginalną, zachowaną w doskonałym stanie polichromię z roku 1937. Obok budowli stoi drewniana szkieletowa dzwonnica z 1717 roku, z której pobrzmiewa dzwon z XVI wieku. W pobliżu zabytku zachował się grób właściciela wsi z II połowy XIX wieku, Edmunda z Krainki Kraińskiego, literata i weterana powstania listopadowego.
W Leszczowatem, w dworze Kraińskich mieszkał Oskar Kolberg, który zbierając materiały do 3 tomowego dzieła "Sanockie - Krośnieńskie", utrwalił wiele obrzędów i zwyczajów tutejszej ludności
Od 1948 roku, cerkiew użytkowana jest jako kościół rzymsko-katolicki.
Przy drodze głównej, na wprost cerkwi stoi Krzyż Pańszczyźniany (krzyże pańszczyźniane to jest specjalna grupa krzyży dziękczynnych - ich powstanie wiąże się ze zniesieniem pańszczyzny. Mówi o tym wyryta na krzyżu data 1848 r. Krzyże takie fundowali uwłaszczeni chłopi, zwykle były one duże i miały bardzo niewprawnie wykonane inskrypcje – ten jest metalowy i stoi w miejscu starego krzyża drewnianego).
Klucze do świątyni posiada Pan Stefan Kapustyński, Leszczowate 4
Brelików (450 – 480 m) jest wsią położoną w dolinie potoku Wańkówka w otoczeniu stromych wzniesień widokowych: Kosowa (529 – 540) i Leśnianki (569 – 584 m).
W wiosce pod nr 9 znajduje się pracowania ikon Pani Malwiny Wójcik
Wójcik Malwina Brelików 9, 38-711 Ropienka, Strona domowa: www.abc.ikony.prv.pl
e-mail: malwina_wojcik@o2.pl , Ikonopisanie - tematyka karpacka
Dwór w Brelikowie
(oraz założenia dworsko-ogrodowe)
Właścicielami majątku ziemskiego, dworu z XX wieku oraz gruntów naftowych w Ropience, byli Hołyńscy. Dwór został spalony przez oddział ukraińskiej armii powstańczej UPA w 1946 roku. Majątek na mocy dekretu o reformie rolnej z 1947 roku przeszedł na własność Skarbu Państwa.
Z dawnego XIX wiecznego założenia dworsko - ogrodowego ocalało parę lip drobnolistnych i szerokolistnych. Wewnętrzny układ komunikacyjny przestrzennego ogrodu, a także miejsce usytuowania dworu i starego folwarku całkowicie zatarte. Na ich miejscu powstały nowe budynki inwentarskie, a także nowa sieć dróg i placów.
Wańkowa (ok. 450 m n.p.m.) - to wieś nad potokiem Wańkówka otoczona wyniosłymi i lesistymi wzgórzami Magury (630 m), Słonnych Gór (658 m) i Kamionki (513 m). Posiada leśnictwo, sklepy spożywcze, szkołę z bazą noclegową i stołówką, połączenia komunikacyjne PKS z Leskiem, Sanokiem i Ustrzykami Dolnymi.
Warto zobaczyć:
Park podworski z pomnikowymi dębami.
Kamienna figura w formie kolumny zwieńczonej krzyżem z końca XIX wieku przy drodze do Olszanicy postawiona jest na kurhanie i według tradycji upamiętnia zniesienie pańszczyzny.
Cerkiew – obecnie kościół rzymsko-katolicki
Drewniana cerkiew grecko-katolicka (przeniesiona z Ropienki w 1985 r.) zbudowana była prawdopodobnie już w 1726 r. i przebudowana na przełomie XIX/XX wieku. Po Przeniesieniu jej do Wańkowej obiekt zrekonstruowano z przeznaczeniem na kościół rzymskokatolicki. Przed przeniesieniem stała w Ropience opuszczona.
Nie istnieje już w Wańkowej cenna cerkiew drewniana z 1792 r. p.w. św. Męczennicy Paraskewii. Zbudowana była z drewna modrzewiowego w konstrukcji zrębowej jako świątynia trójdzielna (bez wieży) przykryta trójkalenicowym dachem z sygnaturką i z krzyżem nad nawą. Opuszczona po wysiedleniach ludności w 1947 r. zamieniona została na magazyn. Po kilku latach w 1961 r. rozebrano stojąca przed wejściem do cerkwi dzwonnicę szkieletową, z przełomu XVIII/XIX w. Samą cerkiew rozebrano w 1963 r. Dziś jej pozostałością, jest stary cmentarz z resztkami nagrobków kamiennych z przełomu XIX/XX wieku.
Serednica (ok. 465 - 477 m n.p.m.) to wieś położona u podnóża Ostrego Działu (721 m) wzdłuż potoku Serednica. Od północy otaczają ją malownicze wzgórza (554 m) i (583 m) oddzielające wieś od Brelikowa. Przez miejscowość przebiega międzynarodowy szlak rowerowy R-61 „Greenwey Karpaty Wschodnie” (z Moraw przez Słowację na Ukrainę)
Krótki zarys dziejów:
W roku 1482 wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w źródłach jako Jaczkowa Wola. Założona została przez kniazia Jaczka na mocy przywileju wydanego przez Kmitów. Syn Jaczka - Tymko - założył sasiednie wsie: Dźwiniacz i Romanową Wolę.
Serednica początkowo wchodziła w skład rozległych dóbr Kmitów. Od połowy XVI w. do początku XVII w. była w posiadaniu Stadnickich. Po najeździe tatarskim w roku 1672 we wsi stanowiącej własność starosty sanockiego Jerzego Wandalina Mniszka ocalało 5 domów. Nowymi właścicielami Serednicy od drugiej połowy XVIII w. byli Załęscy. Z Serednicy pochodziła Franciszka z Załęskich Dwernicka, matka gen. Józefa Dwernickiego, jedenego z dowódców powstania listopadowego. Wiemy z zapisów iż w roku 1831 właścicielem wsi był Antoni Skabieński. W 1868 roku właścicielem Serednicy byli Szymon i Joanna Nadziakowie.
Majątek odkupił w roku 1899 Konstanty Hołyński, właściciel sąsiedniego Brelikowa. Nowy właściciel w miejsce starego drewnianego dworu, wybudował nowy, murowany dwór w stylu willowym. W okresie staropolskim i w czasach zaborów wieś słynęła z dobrych rzemieślników, a zwłaszcza z bednarzy i z wyrobu świetnych beczek, konewek, cebrzyków i rzeszotów.
Po wysiedleniach w 1947 roku dawna zabudowa wsi przestała istnieć. W latach 50-tych na jej terenie założony został PGR. Dziś po dawnym PGR pozostały zabudowania gospodarcze z kilkoma bliźniakami dla robotników. Upadły PGR przeszedł w posiadanie prywatne i funkcjonuje jako pensjonat - Majątek Ziemski Serednica.
Drewnianą greckokatolicką cerkiew parafialną p.w. Opieki Matki Bożej (Pokrow), zbudowano w 1785 roku. W 1891 roku była remontowana, a w roku 1900 dodano przedsionek i zakrystię. W 1907 roku artysta O. Pawlikowski wykonał ikonostas. Była to budowla trójdzielna z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, nakryta jednokalenicowym dachem z chełmem nad nawa. Całość budynku obiegał dach okapowy (sobota) i w sylwetce pogórzańskiej podobna była do cerkwi w Orelcu. Po wysiedleniach ludności stała nie używana i niszczała. W 1984 r. rozebrano ją i przewieziono do Rozdziela k. Gorlic, gdzie służy jako świątynia prawosławna. Jedynymi śladami przeszłości jest wieniec starych drzew, które otaczały niegdyś cerkiew oraz nagrobek żony miejscowego proboszcza, na cmentarzu.
Cerkwisko
Cerkiew pod wezwaniem Opieki Matki Bożej (Pokrow), zbudowano ją w 1785 roku. Po 1947 roku, kiedy to wysiedlono mieszkańców Serednicy w ramach akcji "Wisła", cerkiew pozostawała bez żadnego nadzoru. Na początku lat osiemdziesiątych nie było już w niej ikonostasu (pozostała tylko zdekompletowana rama).
Staraniem wiernych prawosławnych z Rozdziela koło Gorlic w 1984 roku przy wydatnej pomocy Arcybiskupa Adama, cerkiew została przeniesiona do Rozdziela i wyremontowana, gdzie służy jako cerkiew prawosławna pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Całą operację przeniesienia świątyni, część wyposażenia oraz dzwon sfinansowali Łemkowie mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Od tego to czasu cerkiew w Rozdzielu stała się filią parafii w Pielgrzymce. Obok cerkwi w połowie lat 90-tych, dzięki finansowemu wsparciu Łemków z USA wybudowano wolnostojącą dzwonnicę.
Dwór w Serednicy (oraz założenia parkowe)
Serednica początkowo wchodziła w skład rozległych dóbr Kmitów. Od połowy XVI w. do początku XVII w. była w posiadaniu Stadnickich. W 1672 r. - po najeździe tatarskim we wsi stanowiącej własność starosty sanockiego Jerzego Wandalina Mniszka ocalało 5 domów.
Nowymi właścicielami Serednicy od drugiej połowy XVIII w. byli Załęscy. Z Serednicy pochodziła Franciszka z Załęskich Dwernicka, matka gen. Józefa Dwernickiego, jednego z dowódców powstania listopadowego.
W 1868 roku właścicielem Serednicy byli Szymon i Joanna Nadziakowie. Zadłużony majątek odkupił w roku 1899 Konstanty Hołyński, właściciel sąsiedniego Brelikowa. Nowy właściciel w miejsce starego drewnianego dworu, wybudował nowy murowany dwór w stylu willowym.
W latach 50-tych powstał na terenie majątku PGR, który w roku 1995 przeszedł w ręce prywatne i utworzono na jego bazie Posiadłość Ziemska Serednica będąca bazą noclegową połączoną ze stadniną koni.
38-711 Ropienka, Serednica 14 tel. 13 4601220, http://www.serednica.com/, e-mail: piotr@serednica.pl
Romanowa Wola (470 - 500 m n.p.m.) to dawna wieś położona w górnym biegu potoku Dźwiniacz i Serednica. Od południa otacza ją pasmo Wysokiego Działu (712 m), a od północy lesiste wzgórza (576 - 593 m). Przez miejscowość przebiega międzynarodowy szlak rowerowy R-61 „Greenwey Karpaty Wschodnie” (z Moraw przez Słowację na Ukrainę).
W miejscowości, oraz w Parku Krajobrazowym Gór Słonnych w roku 2002 powstał rezerwat przyrody „Cisy w Serednicy”
źródło: Roman Glapiak
